एक वर्ष वा सोभन्दा बढी समयसम्म नियमित असुरक्षित यौनसम्पर्क गर्दा पनि गर्भधारण गर्न नसक्नु भनेको बाँझोपन हो। पुरुषमा शुक्रकीटको संख्या कम हुनु र महिलामा ओभ्युलेसन समस्या यसको कारण हुन सक्छ। विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ)का अनुसार विश्वभरका करिब १५ प्रतिशत दम्पतीले बाँझोपनको अनुभव गर्छन्। बांझपन विभिन्न कारकहरूको कारण हुन सक्छ, जसमा चिकित्सा अवस्था, उमेर र जीवनशैली कारकहरू समावेश छन्।
यी जीवनशैली कारकहरू बाँझोपनको कारण बन्न सक्छन्:
१. मोटोपना
मोटोपन बांझपनको लागी एक प्रमुख जोखिम कारक हो, विशेष गरी महिलाहरुमा। अतिरिक्त तौलले हर्मोनको स्तर र अण्डाशयलाई सीमित गर्न सक्छ, यसले गर्भधारण गर्न गाह्रो बनाउँछ। मोटोपनले गर्भावस्थाको समयमा जोखिम कारकहरू पनि बढाउन सक्छ, जस्तै गर्भावस्थाको मधुमेह र प्रि-एक्लामसिया। पुरुषहरूमा मोटोपनाका कारण टेस्टोस्टेरोनको मात्रा घट्न सक्छ र शुक्रकीटको गुणस्तर घट्न सक्छ।
२. धुम्रपान
बांझपन सहित धेरै स्वास्थ्य समस्याहरूको लागि धुम्रपान एक प्रमुख जोखिम कारक हो। धुम्रपानले अण्डा र शुक्रकीटमा भएको डीएनएलाई हानि पुर्याउन सक्छ, जसले प्रजनन क्षमतालाई कम गर्न सक्छ। यसले हर्मोनको स्तरलाई पनि असर गर्न सक्छ, गर्भपातको जोखिम बढाउँछ।
३. अत्याधिक मदिरा सेवन गर्ने
अत्याधिक मदिरा सेवनले पुरुष र महिला दुबैको प्रजनन स्वास्थ्यलाई हानि पुर्याउँछ। महिलाहरूमा, रक्सीले मासिक धर्म चक्रलाई सीमित गर्न र प्रजनन क्षमतालाई कम गर्न सक्छ। यसले गर्भपातको जोखिम पनि बढाउन सक्छ रक्सीले पुरुषहरूमा टेस्टोस्टेरोनको स्तर घटाउन सक्छ।
४. तनाव
तनावले बाँझोपनमा पनि भूमिका खेल्न सक्छ। तनावले हर्मोनको स्तर, ओभ्युलेसन र शुक्राणु उत्पादनमा प्रतिबन्ध लगाउन सक्छ। यसले सेक्स ड्राइभलाई पनि कम गर्न सक्छ। तपाईं योग, ध्यान वा व्यायाम मार्फत तनाव कम गरेर प्रजनन क्षमता सुधार गर्न सक्नुहुन्छ।
5. खराब आहार
खराब आहारले हर्मोनको स्तरलाई सीमित गरेर र प्रजनन क्षमता घटाएर बाँझोपन बढाउन सक्छ। बोसो, चिनी र प्रशोधित खानाले मोटोपन र अन्य स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ जसले प्रजनन क्षमतालाई असर गर्न सक्छ। अर्कोतर्फ, तरकारी, फलफूल र प्रोटिनयुक्त स्वस्थ आहारले प्रजनन क्षमतामा सुधार ल्याउन सक्छ।
6. व्यायाम नगर्ने
व्यायामको कमीले मोटोपन, हार्मोनल असंतुलन र कम प्रजनन क्षमता हुन सक्छ। व्यायामले हर्मोन स्तर नियन्त्रण गर्न, तनाव कम गर्न र स्वस्थ तौल कायम राख्न मद्दत गर्न सक्छ। तर, धेरै व्यायाम पनि प्रजनन क्षमताको लागि हानिकारक हुन सक्छ।
